A HIBRIDACIÓN COMO SOLUCIÓN
Título: Cobiza
Autora: María Reimóndez
Editorial: Xerais
Nova novela de María Reimóndez, e volve a un xénero narrativo para ela primixenio, a ficción científica ou ciencia ficción que xa explorara en O caderno de bitácora (Positivas, 2004). Cun obxectivo que podemos considerar, até certo punto, común: a indagación nas relacións humanas. E, se daquela considerabamos a ficción científica de María Reimóndez como un proxecto narrativo pouco habitual dentro do xénero en que se insería, desta vez case podemos dicir o mesmo, mais por razóns ben diferentes, como se verá, non en balde pasaron 17 anos.
A ficción científica que se nos presenta agora acontece despois da Gran Desconexión, non situada no tempo cronolóxico que vivimos, nin tampouco é necesario e, porén, resúltalle moi útil a autora. Achéganos unha sociedade que se proxecta desde a actual, que se proxecta desde unha moi negativa lectura da sociedade actual, como vén sendo típico deste tipo de discursos distópicos e futuristas. É unha sociedade que reproduce o machismo, un machismo que perfeccionou os seus tentáculos de dominio xenérico de tal maneira que as mulleres pasan a ser consideradas só como seres valiosos debido á súa capacidade reprodutora. Non é que sexa literalmente tirado, mais as mulleres é coma se viviran nunha especie de “granxas” para a súa reprodución, nas cales inclusive se lles colocan mamadeiras para aproveitar o seu leite…igual que se fai coas vacas. Esta función reprodutora é unha finalidade en si mesma, non existe nela compoñente afectivo, só de dominación e abuso. E velaí a situación a mudar, pois case en todas as novelas se parte dunha situación que cómpre mudar. Aberrrante situación.
Mais, deteñámonos un chisco. De fondo, e moi claramente, está O conto da criada de Margatet Atwood, pois a situación e consideración da muller como ser a disposicón do home para procrear é moi semellante. E, se O conto da criada é tido pola maioría como discurso distópico -o cal parece que achega esa situación social á que vivimos, o discurso de María Reimóndez, ao non estar ancorado no tempo, tamén proporciona ese tipo de lectura distópica; de feito, mentres a lemos, sempre tivemos presente ese tipo de lectura. E, neste gonzo fronteirizo (distopía ciberpunk, novela de ciencia ficción, proxección da realidade actual…e aínda máis, xa se verá), atópase un dos mellores logros narrativos da autora. Gonzo fronteirizo que, na nosa opinión, tampouco é único, por canto esa sociedade narrada, na que practicamente xa non hai afecto (agás, sobre todo, entre mulleres), a nós produciunos a súa lectura unha sensación de novela de terror. Si, novela de terror, porque nada imaxinamos máis terrorífico que a ausencia de sentimentos interpersoais en calquera das posibilidades xenéricas posíbeis. Somos sabedores de que existen relacións sexuais de dominación, que hai quen quere ser dominad@ e así goza, que hai quen quere dominar e así goza. Mais iso é unha cousa é que as comprendamos, que entendamos a súa “lóxica”, outra moi distinta, igual é unha incapacidade nosa, mais non o entendemos, entra dentro desas situacións humanas para as que non achamos explicación convincente, como que un meniño de meses entre nun hospital con 24 fracturas ( aconteceu hai días) ou esa sociedade deshumanizada que nos presenta Reimóndez, esa sociedade onde a muller só é valiosa por ter ovarios e capacidade reprodutora, e os homes seres que unicamente pensan en abusar da muller (sexualmente, economicamente, socialmente..). Sempre cremos que a capacidade verdadeiramente importante d@s seres human@s reside precisamente na posibilidade de establecer relacións sentimentais, na capacidade de experimentar sentimentos afectivos cara a outras persoas. Esa é, para nós, a única riqueza da humanidade, a única que en realidade serve para algo. Esta reflexión que nos nace desta lectura é, por suposto, aplicábel a moitas outras distopías ou discursos futuristas, pois non é este asunto ao que se depare precisamente moita atención, o que afonda a nosa senscación de desacougo sobre todo se temos en conta o que segue.
Chegados aquí, queremos expoñer outra lectura que nos perturba. Unha situación futurista da muller ( da humanidade) tal e como aquí se nos presenta (e non só aquí, hai outros discursos polo estilo) supón que o activismo social do feminismo actual foi absolutamente estéril. E iso doe, doe. Por riba das posicións misándricas que se poden desprender de feitos como o de que os homes sexan desprezábeis absolutamente, sempre abusadores eque nin como portadores de seme sexan útiles (o cal xa en si constitúe a aplicación/creación dun estereotipo). Iso xa é o de menos, lembremos que estamos a falar dunha novela, dunha ficción, futurista, unha novela futurista terrorífica, a noso ver, como xa dixemos antes.
Como consigna, repítese na novela que o que importa é preservar, non procrear.
Mais deixemos o contido e pasemos a falar da forma, da técnica narrativa. Neste sentido, a novela prseséntase estruturada en tres partes. As dúas primeiras teñen en común estar iniciadas por unha narración que despois será continuada por fragmentos que teñen como centro diversas personaxes (personaxes con nomes non casuais, pois fan referencia a personaxes femininas impotantes, como é o caso de Kalpana -astronauta estadounidense- ou Seh-Dong -líder das amazonas Dahomey, tamén comerciante escravista…pero non só, dito sexa por sinal e polo que elas demos sabido). Ora ben, na nosa opinión, ese fragmentarismo interrompe un fío argumental progresivo, se isto se agardaba. Se iso se agardaba, porque a terceira parte, que retoma a narración sen interupcións, en realidade non achega contido que nos poida sorprender, o remate da novela xa vén anunciado desde moito antes. Esa hibridación ente mulleres e árbores que se propón como solución ideal deixa os chamados “seres completos”, non se indica se tamén son seres complexos. (Por certo, habería que preguntarlles ás árbores que lles parece esa hibridación xenérica, igual rexeitarían calquera opción de hibridación humana). E, desde o punto de vista do “microestilo” ou estilo fraseolóxico ou redacción,cómpre dicir que non sempre se observa a mesma regularidade, habendo veces (tampouco é xeneralizado senón puntual) nas que este é deficitario, do que fica inmune a terceira parte, o cal aconsellaría unha revisión do texto máis fonda. Ao que hai que engadir algo xa comentado, e é o feito de que a adminstración de información na trama, se agardamos unha dosificación que remate nun final climático (que vén sendo o máis habitual), isto tampouco se cumpre no discurso, a noso ver, desta novela.
Lembremos, para finalizar, que se trata do I Premio Literario Pinto e Maragota á diversidade sexual e de de xénero.
ASDO.: Xosé M. Eyré
Ferradura en Tránsito II 