A APROPÓSITO DE O LIBRO NEGRO DA LINGUA GALEGA

Título: O libro negro da lingua galega

Autor: Carlos Callón

Editorial: Xerais

Permítanme que comece asegurándolles, con toda a énfase posíbel, que este libro de Carlos Callón, desde que se publicou a principios de Xuño, converteuse nun título fundamental, capital, de referencia obrigada, ao demostrar a represión sistemática sobre a lingua galega desde o 28 de maio de 1480 ao 26 se xuño de 1986. Quen máis, quen menos, eramos conscientes dela desde os Séculos de Ouro casteláns, coa campaña de desacreditación iniciada polos Reis Católicos porque os galegos defendían que a súa nobreza de sangue nunca fora tinxida ao non ter que mesturarse con xente musulmá (vid aquí) A meu xuízo todo vén de moi atrás. Carlos Callón demóstrao. Porén eu retrotaeríao aínda máis. Téñase en conta que o Cantar de mío Cid é de principios do XIII, que  para alén da narratividade en verso non presenta valor ou requintamento literario senón unha rusticidade expresiva que contrasta moito coa Lïrica Galega Medieval, a cal se presenta ante nós o mesmo século mais como froito dunha tradición anterior fina, refinada mesmo na súa parte máis popular (as cantigas de amigo), por non falar das Cantigas de Santa  María. Teño ben claro que isto era coñecido nos Séculos Escuros, e tamén o feito de que as “serranillas” tiñan un antecedente claro nas pastorelas, de feito obedecen a un mesmo esquema compositivo. E isto doe. Escoce moito porque contradí as “excelencias” da lingua castelá como lingua de cultura. Mais non saiamos do carreiro, que aquí estamos a escribir sobre a magna obra de Carlos Callón.

O grande achegamento de O libro negro da lingua galega consiste en que demostra documentalmente a represión exercida sobre a lingua galega, desde a Coroa de Castela- Aragón até dez anos despois da morte do ditador Franco. Hai casos en que a documentación achegada era de difícil acceso ou pouco coñecida, en maior ou menor grao segundo quen lea. Particularmente fixeime no relativo ao coñecemento da Lírica Medieval Galega, que, en círculos cultos era coñecida desde moito antes do século XIX. E tamén nas pexas que se lle puxeron a súa divulgación. Que, se tantas foron, á casualidade non se deberon e si a razóns máis fondas. Lembremos que Ramón Menéndez Pidal afanouse na creación da Escola Filolóxica Española, partindo da idea de que a lingua castelá e a literatura castelá eran anteriores superiores ás en galego, catalán e euskera. Moito debeu reconcomer a este home o feito de saber que teorizaba sobre algo que era ficción.

Demostrada esta represión sobre a lingua galega con profusión de achegas documentais, agora cómpre pensar que de aí se derivan consecuencias económicas e políticas en primeira instancia, pois no seu nome  se exerceu a represión. Mais, de resultas, Callón tamén trata, desde as mesmas orixes o autoodio e a  baixa autoestima que foron inxectados en vea n@s gale@s e que continúa aínda hoxe. Curiosamente, e significativamente, repetindo as mesmas teorías infravalorizantes (e tamén despectivas) que ao longo dos  séculos se foron cronificando. Tal é, e de tal maneira é que, hoxe, ben podemos dicir que a “democracia” do único que nos salvou foi dos castigos físicos por falar galego, físicos e económicos pois non esquecemos as multas que a autoridade gubernativa poñía a quen “se diríxía en galego á autoridade”, por sinal. Porque, do resto, a lingua galega continúa a ser perseguida incluso polas mesmas institucións que deberían defendela, cousa que ben sabemos tod@s. Agardan vostedes algún pronunciamento da Dirección Xeral de Política Lingüística, que debería estar saltaricando de contenta porque outros fixerono seu traballo?

 Canta xente perdeu o seu modo de vida por exercer en galego? Cantas vidas truncadas xa desde a infancia por non falar ou falar mal o castelán? Inumerábeis, e despois dirán que o castelán non é unha lingua imposta. Cantas malleiras sufridas na escola, e non só na escola, que Carlos Callón demostra que tamén adult@s levaron no lombo? Cantos desterros para que a xente tivera que expresarse só en castelán? Cantos castigos, de obra e de palabra, de todo tipo recibidos só por falar galego? Cantos exilios? Canta emigración forzada?

E todo por un supremacismo fóbico contra aquilo o que non sexa castelán ou non acepte participar no paripé españolista, paripé españolista que ten máis de ficción oportunista que  de realidade “científica”. Deste supremacismo fóbico ao racismo vai un chanzo ben doado de subir. Racismo, puro e duro. Non deixa de facerme graza que identifiquen as persoas galegofalantes ( sobre todo en núcleos urbanos) cunha determinada ideoloxía política, co nacionalismo. Pois ben, se queren que así sexa, porque o nacionalismo é unha corrente política igualitaria, moderna, sempre da man do feminismo e movementos lgtbi, das perocupacións medioambientais, da cultura e da altura e diversidade de pensamento, mentres @s da represión representan todo o contrario: frivolidade política, política resesa, racismo, machismo, matonismo, odio, envexa, fusís apuntado ao peito… iso é que significa estar do lado do castelán. Téñoo dito moitas veces, os responsábeis do desastre do Prestige falaban castelán (un mesmo chegou a xefe de Goberno), os que loitaron para que o desastre fose o menos posíbel falaban maioritariamente galego, @s mariñeir@s. Eu teño moi claro de que lado quero estar. Quen o necesite, que escolla. Neste libro están ben claras e desde ben antigo tanto a galegofobia (fobia pola lingua) como a galaicofobia (fobia polo lugar de nación). O dito, racismo, puro racismo.

Carlos Callón detense especialmente no período franquista, porque desde o século XX hai máis documentación. Repensando un chisco despois da lectura, a min quédame por saber cantas mulleres foron acusadas de “bruxería” pola Inquisición e se esas acusación poderían tamén ter base na lingua.

Non quero, nin moito menos, facer “spoiler” do contido, mais da lectura tamén se desprenden comportamentos en prol da lingua galega, exemplos onde mirarnos aínda hoxe, como é o caso de Alexandre Bóveda, cuxa inscrición na súa sepultura foi profanada por motivos de odio lingüístico (e político). E decátense de que, se lles conto isto precisamente, é porque no clima social en que vivimos, non desboto que esteamos a piques de revivir feitos como este.

Agora, unha vez demostrada a represión da lingua galega historicamente con profusión de achegas documentais, e comentado que desta magna obra se deben derivar traballos non só sociolingüísticos senón tamén económicos (por sinal, pénsese na cantidade de xente que non puido exercer o seu oficio por só saber facelo en galego, por sinal, que hai máis consecuencias), laborais e noutras áreas do saber…agora cómpre, é vital, unha difusión convencida e efectiva do contido represivo de O libro negro da lingua galega. Toda vez que debido á súa alta paxinación, e o seu prezo, non é obra doadamente recomendábel para o ensino, estimo que se fai necesaria a divulgación do seu contido a través de paineis ou formas físicas que resuman o contido en todos os centros educativos e lugares públicos do País e tamén nos sitios de fóra da Galiza onde se fala galego. Á vez que representa unha ocasión imperdíbel para recuperar como tema social de debate a represión lingüística, na Galiza e fóra da Galiza. Porque esa é  outra, non só os galegofalantes non temos os mesmos dereitos que @s castelanfalantes, non só os perdemos cando temos que vivir fóra da Galiza, senón que aínda queda por estudar a represión sufrida por galegofalantes que viven fóra da Galiza

Remato reproducindo un dos textos que inician o libro, corresponde a Juan Carlos I de Borbón, dito o 23 de abril de 2001. “A nadie se le obligó nunca a hablar en castellano; fueron los pueblos más diversos quienes hicieron suyo, por voluntad libérrima, el idioma de Cervantes”

ASDO.: Xosé M. Eyré (Membro da Asociación Galega

 A ELEGANCIA NO WAY NOT TAKEN

Título: Algoritmos

Autor: Xavier Quipo

Editorial: Galaxa

As misceláneas, eses libros cheos de escritos heteroxéneos polo menos en canto á súa temática, con ter tanta tradición detrás, nunca deixarán de ser un xénero extaordinariamente atractivo tanto para as autorías (séntense liberadas de afondar nun tema, e tamén de afrontar retos expresivos se é o caso) como para esas lectora e lectores que procuran textos onde gozar das excelencias literarias de determinadas autorías. Resulta curioso: constitúen un lugar moi propicio para a experimentación na escrita, porén case nunca atopamos aí escritas iniciáticas senón, coma neste caso de Xavier Queipo, outras que xa consagradas ás que lles importa ben pouco tanto a crítica como responder ás “esixencias” que están na moda. Tamén cómpre salientar, a propósito disto, que aínda haxa editores que primen a excelencia literaria ( segunda vez que usamos estes termos) sobre as posibilidades de acadar altas ratios de vendas, é unha aposta pola Literatura con maiúsculas que quen sabe gozar da arte verbal agradecemos moitísimo.

Os Algoritmos de Xavier Queipo encaixan á perfección no que acabamos de dicir, pois son un caderno de notas, eses cadernos de notas onde as autorías deixan constancia escrita das sensacións que acoden ás súas mentes no duro exercicio disto que se chama vivir. O título obedece a que os algoritmos ditan o noso acontecer vital, ou botando man deles se explica. Neste sentido, as prosas aquí reunidas reflicten o que Xavier Queipo foi percibindo en diferentes momentos ou ocasións. Algunhas destas prosas non só teñen interese para curis@s, pois tamén son útiles á hora de explicar por que escribe como escribe. Vexamos un exemplo que ilustra a natureza delas: “Precisamente iso, un exercicio de análise, de pensar fóra da norma, de intentar expresar ideas e sentimentos, é o que pretendín con estas notas heteróclitas, aloucadas ás veces e en exceso racionais outras, para narrar o proceso, para contar como percibín as sensacións, para construír o meu correlato do que aconteceu a redor de min como escritor e como home (141)”

A cita corresponde a un momento en que o autor reflexiona sobre o que está a piques de rematar, e mellor explicación non se pode pretender. Mais quero chamarlles a atención sobe un aspecto que me parece fundamental: a forma. Xavier Queipo nunca foi escritor “dentro da norma”, mais pouquísimas veces imos atopar autorías “fóra da norma” que escriban con tanta elegancia. Non atopo mellor maneira de describir estas prosas de Xavier Queipo, non é autor que tema tocar temas conflitivos e é autor que dunha simple anécdota sabe extraer gorentosos zumes literarios, mais sempre, en calquera momento, a elegancia na escrita é unha constante, unha invariábel, o cal indica que os textos que lemos foron sometidos a un intenso traballo formal. Aínda máis direi, hai moitísimos anos que non falamos, porén teño claro que a elegancia no vivir e se expresar xa é a marca de auga de Xavier Queipo, ollen se non as columnas coas que nos deleita en Nós Diario e como se axustan ao que acabamos de dicir.

Vexamos agora outro salientado, neste caso da páxina 70. “ Se só lemos o que é politicamente correcto, ideoloxicamente aséptico ou fatalmente certo, corremos o risco de descoñecer os outros mundos que habitan neste, de illarnos nunha cápsula de atmosfera modificada que nos protexa da realidade, que nos afaste da confusión da desorde, que limite o noso campo de visión, que aborte a nosa perspectiva, cando o rol do escritor é precisamente o oposto, a procura do way not taken / ·”do camiño que ninguén elixe””  (subliñados de orixe). Velaí unha perfecta definición tamén aplicábel á escrita de Xavier Queipo. Polo que estas prosas misceláneas tamén han servir para esclarecer a escrita do autor, no primeiro caso aplicábel a estas páxinas, no que vimos de ver extensivo a toda a súa obra.

Eis, pois, unha perfecta ocasión para gozarmos de literatura, de escrita de alto calibre, inconformista na súa esencia mais dunha elegancia narrativa poucas veces vista. Pode parecer que cualificar como elegante unha escrita é un xuízo de valor. Porén gustaríame que se decataran de que a elegancia narrativa ten que ver tamén cun espírito que non procura epatar por epatar e si explicarse e explicársenos atinxido pola diversidade que caracteriza o mundo que nos toca vivir. Ademais dunha selección léxica moi coidada na expresión dos contidos, esta maniféstase nunha sintaxe moi rica que non só transmite a complexidade vivencial porque tamén marca un ritmo narrativo no que quen le se sente arrolado na compañía dun sutil observador da realidade, sensíbel na súa apreciación, valente porque non refuga ningún tema no caos que tantas veces é a vida, serio na expresión mais sen esquecer o punto irónico unhas veces…e outras esa distancia que serve para que o observador (o propio autor) nos transmita a súa contemplación procurando imparcialidade mais sen que iso represente non atender os chamados do eu que apelan á visión particular.

 Que queren que lles diga? Na miña opinión: pura elegancia narrativa, non acho mellor forma de describir esta lectura.

ASDo.: Xosé M. Eyré      (Membro da Asociación Galega da Crítica)

A ESCRITA / A LECTURA / A LOITA….TRANSFORMADORAS

Título: No tempo distante do talvez

Autor: Eduardo Kawamura

Editorial: Versos em Cantos

“Vivimos nunha cacofonía, nunha confusión de grao permanente”.

(Xavier Queipo, Algoritmos)

“Eles comem tudo, eles comem tudo
Eles comem tudo e não deixam nada”

(Zeca Afonso)

Reflexionemos un instante sobre o título. Pois o título sinala e resume a posición do autor nun mundo que as palabras invocadas de Xavier Queipo retratan coa necesidade da abstracción que englobe o mundo en que andamos, que tamén é o mundo/tempo que nos anda, o mundo dunha sociedade narcotizada por slogans tranquilizadores que eviten a nosa indignación. Ese “talvez”, esa palabra que é escudo para a nosa indiferencia. “No tempo distante” fai referencia a unha distopía temporaria, esa distancia entre o que é e o que debería ser (presente/ou futuro). O título indica, pois, unha preocupación humanitarista onde se contrapoñen o evidente e real con o posíbel ou desexábel.

Nada novo sob o sol, diran vostedes… Sigan lendo, sigan lendo porque agora é o momento de entrar no libro, no poemario, e describir e interpretar os dous pólos. Ollo, describir e interpretar, pois a de Eduardo Kawamura non é poesía-espectáculo verbal pasivo e inocuo. Está a demandar que quen le mostre unha disposición activa, ou, cando mínimo, curiosa.  Ben, nada novo sob o sol, repetirán, porén si hai algo novo baixo o sol, Eduardo Kawamura é un poeta valente, cómpre valentía para enfrontarse a un mundo no cal a súa voz vai ser unha illa no oceano, unha fonte no deserto, unha voz solitaria a gritar en chamado pola cordura nun tempo en que a xente alimenta as súas vidas con ficcións non problemáticas da realidade…cando a realidade é fondamente preocupante e  incómoda pola inacción, pola narcotización, desa mesma xente.

Quen teña ollos, que vexa. Quen vexa, que interprete. Quen interprete, que actúe. A renuncia, a resignación, non serven para outra cousa que a perpetuación dun estado de cousas en que a xente se sente feliz sendo miserábel.

Poesía social en pleno século XXI? Pois si. É necesaria. Non só no Brasil senón en todo o mundo. Partindo do acontecer específico brasileiro (São Paulo) a poesía de Eduardo Kawamura alcanza a universalidade desde a conciencia preocupada por unha sociedade amordazada que só o humanitarismo (o interese polos demais) pode axudar a reconverter. Digo que “pode axudar” a reconverter porque existe outra arma “cargada de futuro”: a poesía. Poesía sobre a que reflexiona, unha e outra vez, sobre todo no apartado “Metalinguagem”.

Que é un libro político? Pois si. Igual que vostede fai política cando escolle unha vestimenta á hora de saír á rúa. Igual que vostede fai política cando escolle un peiteado ou outro. Igual que vostede fai política cando escolle un film de Netflix no conforto do seu sofá, deixando que o narcoticen desde a ficción en lugar de ler libros reveladores e rebeladores como este, contribuíndo a que a espiral de silencio se perpetúe en lugar dos coñecementos incómodos. Toda poesía é política, desde que nos ensina outra maneira de ver as cousas á que nos aliena para que non as vexamos (tamén as poesías á primavera, ou aos fondísimos sentimentos líricos, por sinal, son políticas). E digo que Eduardo Kawamura é un poeta valente porque non se recusa en se manifestar, por sinal, aludindo ao revolucionario Marighella (do cal se fixo un film, que sufriu manpulación no IMDb para influír nunha menor recepción pública; cousa que tamén se denuncia desde a súa simple mención, pois é ben sabido), o masacre do Carandiru (do que se fan 10 anos), ou ao movimento Direitas Já reclamando unha verdadeira democracia. É preciso ser valente para, no  Brasil actual, erguer esas voces en protesto. É preciso ser valente para denunciar o fascismo. É preciso ser valente para denunciar o nazismo. É preciso ser valente para denunciar o racismo. Mesmo eu, desde tantos miles de km de distancia gozo dunha perspectiva máis libre do que tería se estivera no Brasil, imaxino

Ë importante sinalar de que non se trata de poesía de panfleto, non é poesía de ocorrencias fáciles. O poema nace da observación, da contemplación, social que provoca na voz poética unha sensación de desasosego diante da espiral de silencio que abriga a inxustiza e a deshumanización

NÃO BASTA PROCURAR inspiração

É preciso vivier para escrever

As palavras não são prémios

Que inusitadas surgem na nossa mente

Esa sensación de dor permanente orixínase de entre o que ve, o que sabe que é inxusto e a conciencia de que hai que facer algo para subverter este estado de cousas indesexábel, esta bobaxe virada en mantra narcotizante en tempos de desespero

UM POEMA BUSCA O SENTIDO

Daquilo que não vemos ou não queremos ver

Um poema é un não firme

Xustamente na sección a seguir (“Sentimento”) explora os sentimentos provocados pola situación anterior e acha que

A REVOLTA é o melhor de mim

Meu desejo por mudança

Meu redemoinho

Incompleto de mim mesmo

E mais adiante

NADA DURA TANTO que não possa

De outra maneira acabar

E agora preguntaranme: e de estética, como anda? Pois en primeiro lugar direilles que a estética da verdade, a estética do raciocinio libre e humanitario, non necesita de máis enfeites, de máis adubo. Porén saiban tamén que este é un poemario onde o ritmo está moi traballado, a selección rítmica está ao servizo do destaque verbal que interesa en cada momento. E, ademais, proba de facto, foi un dos finalistas do Premio Gloria de Sant´Anna, ao que non se chega por casualidade. En todo caso, a forma está ao servizo dun contido que non nos deixa indemnes da súa lectura, amenos que sexamos de pedra.

Finalmente, esta poesía, social e política non é un simple posicionamento ocasional e oportunista, senón a depuración de quen ten nas súas costas a dura experiencia do que é vivir, do que é vivir consciente de cómo e por qué a vida é como é e por iso reaxe, reacciona. Nun primeiro momento quizá quixo escribrir poemas espello para entenderse mellor a si mesmo. Mais, finalmente, déixanos unha lección humanitaria contra a represión do non quere saber, non querer sentir, calar eternamente.

                                Em todos os tempos

                                Em todas as vidas

                                Em todas as gerações

                                Só a luta transforma

Asdo.:   Xosé M. Eyré

(Membro da Asociación Galega da Crítica)

(Consigan o libro no site da editora : versosemcantos@gamil.com , no Facebook da editora: https://www.facebook.com/versosemcantos ; no teléfono: +55 11 95460-1198 ou a través do seu watsapp)

PETISCOS, QUE FUN SBLIÑAMDO  MENTRES LÍA, PARA DEIXAR AUGA NA BOCA

De alguma forma, tateamos en busca de sentido

…………

Nada é óbvio nesta existência (9)

………………………………………..

Tudo o que se foi

Com o tempo

Inteiramente preservado

COngelado en movimento (11)

…………………………………………………

A humanidade desenha a sua história sob o auspício

Desta fábrica de demência (14)

…………………………………………………

SÓ POESIA???

Não. Poesia é orientação.

As poesias são  a bússola da alma (15)

……………………………………………………

A VIDA é um teatro bufo (16)

……………………………………………….

SOMOS MEMÓRIA

Nada além da memória (17)

…………………………………………………..

NÃO HÁ POESIA neste tempo

Tudo é tanta coisa que é nada (19)

…………………………………………………

ALGUNS POEMAS NÃO valem a tinta

Outros não resistem o tempo (25)

………………………………………………..

Não tenho mais medo de estar só

O que me assusta é a ignorância

E os ruidos de un tempo sem sentido (27)

…………………………………………………                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         

Pensar: eis a caminhada correta

E que deus alimente a imaginação dos miseráveis

Mas não sacrifique as possibilidades

Com sua sombra de medo (31)

…………………………………………………………

Vejo nascer aquilo que ainda não sou (32)

……………………………………………………….

O que vejo são chamas     (33)

………………………………………………………

NÃO BASTA APENAS sonhar

A vida é feita toda de fazeres

(…)

A vida toda é una busca, às vezes insana, por algum

tipo de sentido (35)

……………………………………………………

Manter a mente sã torna-se a luta primordial  (37)

…………………………………………..

Carrego comigo uma dor

A dor de todo o mundo (38)

……………………………………………

NADA É REAL

Até que mente torne consciente (39

………………………………………………

Nas ruínas do que um dia

Foi um projeto de futuro   (40)

………………………………………………

Tento gritar, falar bem alto

Mas ninguém ouve

Ninguém vê

Ninguêm nada (44)

……………………………………………..

Um mundo de armas, todas elas apontadas para a ver-

Dade (47)

……………………………………………..                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

JOGO MEUS VERSOS n lugar de bombas de gás

Para que os olhos dos soldados se encham

De consciência

E paz (48)

……………………………………………….

POR QUE ME prendes, soldado, se o que carrego são

apenas palavras de esperança? (50)

………………………………………………

A MEMÓRIA NOS brinda contermos de luta e resitên

cia                                                          (61)

……………………………………………

Uma memória que perturba no tempo (66)

…………………………………………..

CEGUEIRA

Vivemos o tempo de não ver

Do silêncio

D ignorância

Do vazio

Tempos de não ver (68)

……………………………………..

NEGO-ME E encontro sua fina linha

De sentidos estrangulados dos sentimentos (79)

…………………………………………

Mas sempre disposto a contrariar

O contraditório pelo seu contrário (85)

………………………………………

O POEMA NÃO respira

O poema vive inerte à espera de um desejo

O poema não desperta

O poema sonha acordado nas horas do porvir

O poema não rejeita

O poema sofre  angústia de um ser que se desprende

de si mesmo (88)

………………………………………….

SÃO TANTOS OS LIVROS

São tantas as palavras

São tantos os sonhos

São tantos à espera de viver (93)

…………………………………………

Nos falta a coragem de avançar

E como ratos vivemos

…………………………………………

Já não tenho tantos sonhos

Apenas vivo por aquilo e aqueles

Pelos quais vale a pena viver (111)

………………………………………..

O TEMPO  É  soma do tempo que se perde o tempo

todo (117)

…………………………………….

TENHO OS OLHOS presos em nada

Tenho a boca presa no silêncio (119)

…………………………………..

GRITE PARA QUEM não puder ouvir

Minhas músicas são martelos em tímpanos surdos ( 117)

DOCE RELATOS E UNHA HUMANIDADE

Título: Zoom

Autor: Ramón D. Veiga

Editorial: Xerais

Dise que os relatos son unha lectura moi acaída para o verán, abonda con ver como nos xornais enchen páxinas centrais, aínda que a calidade ás veces fase de rogar, porén seica iso no importa moito pois o principal é que sexan lecturas levadeiras. Dise. Dinse tantas cousas! Particularmente descremos absolutamente de que o verán sexa tempo para lecturas descomprometidas, sinxelamente porque pensamos que ese tipo de lecturas son válidas para calquera estación do ano. Porén, esta é unha forma de indicarlles que estamos diante dun libro de relatos. Se queren, aínda máis: estamos diante dunha ducia de relatos que poden ser cualificados como lecturas levadeiras, desas que din que son acaídas para este tempo inclementemente solleiro. Mais déixenme que @s advirta non se trata de lecturas banais. Evidentemente, vostedes poden proxectar o tipo de lectura que prefiran, poden, sob risco de ficar na tona e perder a verdadeira mensaxe que nos transmite este Zoom, que constitúe a estrea do autor para un público adulto.

Para ir abrindo boca, apetécelles ler un relato protagonizado por Amancia Ortega? Pois élles o primeiro que aquí temos, e tamén co mundo da roupa como escenario. Non lles escape que o xogo de palabras (Amancio/Amancia) é un indicativo que convida a unha lectura participativa, a unha lectura que non fique na tona, que diciamos antes. E así vai seguir sendo, xa o propio título nos indica para unha abertura de cámara que nos acerque o obxectivo. Cal é o obxectivo? O obxectivo é o humanitarismo que está detrás ou no fondo de cada relato. Vivir non é sinxelo. Moito menos cando xa se vai sendo persoa idosa, tema que aquí se repite en enredos distintos. A idade parece como se nos fora deixando á marxe, mais non é así, simplemente ofrece unha perspectiva distinta sobre o conflito que constitúe a vida.

Fíxense que no título refírome a “unha humanidade”. Porque, en realidade, o humanitarismo sempre é un. Si, a vida ten moitas facianas, é prisma interminábel, e aquí preséntansenos doce casos, porén, desde a forma que sexa, desde o enredo que sexa, o humanitarismo só é un, é único. Certamente, trátase de relatos que a primeira vista teñen lectura desenfadada, mais no fondo, a pouco que se caletre ou reflexione sobre o lido, sempre aniña esa preocupación humanitarista, aínda que polo medio haxa malentendidos, como en “Chloe”, por sinal e porque foi un dos que máis nos compraceu e por dicir un, porque a calidade técnica, e mesmo a variedade técnica, son constantes. Trátese dun relato con base no diálogo ou outros máis convencionais. Trátese de relatos moi curtos ou doutros máis demorados. Os dous do remate ben poden exemplificalo.

Porén, dentro do humanitarismo sempre presente, existe un aspecto seu que se trata con relativa frecuencia en enredos ben diferentes. Contrástese “Definitely Maybe”, o penúltimo, con calquera dos que inclúen personaxes idosas. O paso do tempo nunca nos deixa indemnes, pode que nos confunda, e rematará por condicionar a nosa vida (de aí, concluímos, toda a preocupación do autor con este aspecto temático) porén tamén abre fiestras para unha contemplación da vida diferente.

No relativo á lingua, algún coloquialismo castelanizante hai (“non hai Dios que te entenda”) e tamén palabras como “coada”,  aínda que admitida pola RAG, non deixa de ser calco do castelán mentres temos outros termos para ese significado. En realidade deica que a RAG admitiu ese uso, Eladio Rodríguez e Franco Grande tíñana como unha forma de aclarar a roupa branca.

Polo demais, agardamos novas entregas máis ambiciosas do autor, que, neste título, demostra que sabe compoñer relatos que axiña interesen a quen os le.

ASDO.: Xosé M. Eyré

(Membro da Asociación Galega da Crítica)

DENTRO DE MIN E FÓRA

Título: Fora di nos

Autora: Helena Neves Abrahamssom

Editorial: Nimba

Apreciación inicial: este é un libro da máis actual poesía guineana, e non de tan difícil acceso como pode parecer. Odio as librarías virtuais multinacionais, mais en casos como este poden ser útiles, téñeno en Amazon, en papel a 12 euros, e versión Kindle por 2,69. Aínda así, moito ollo con Amazon, déronse casos de vender libros fotocopiados como novos.

Apreciación imprescindíbel para lector+s galeg@s: a dimensión semántica en que hai que ler “nos” non se corresponde co  noso plural inclusivo “nós”. Ten máis que ver cun singular (“eu”) incluínte que se identifica como parte dunha comunidade. De feito, isto resulta fundamental á hora de ler o poemario.

E non me veñan con iso de “que nos pode interesar a nós a poesía guineana?” Estupideces así nin resposta merecen, a beleza é beleza e non distingue parámetros xeográficos. E non me veñan con iso de “que nos pode  achegar esta poesía guineana a nós, europeos occidentais e desenvolvidos?” Porque entón non me queda outra que dicirlles: a poesía decolonial sempre debe interesarnos, como colonia que somos de España (iso, se non se decataron, resulta indiscutíbel). Mais non só por iso, sigan lendo.

Non se trata dun poemario longo, 63 páxinas. Mais si é un poemario de contido humanístico e denunciador moi trascendente. Incialmente direilles que sempre desconfiei desa poesía que  presenta o texto como  obxecto na páxina en branco e para iso bota man de aliñamento centralizado, un recurso fácil ao que pouco valor dou. Mais neste caso teño que dicir que tal aliñamento constitúe, sen excepcións, un aliado imprescindíbel do ritmo expositivo, e o ritmo expositivo disponse en función dun contido temático que non deixa indiferente a ninguén que teña corazón e sinta o seu bater no peito, que non deixa indiferente a ninguén con principios éticos e humanísticos activos. Pobre xente a que quede inmune á súa lectura.

O libro preséntase editorialmente distribuído en catro partes, sendo que na cuarta a poeta remata por escribir no crioulo (kriol) os poemas finais. Iso indica cara  a un proceso de identificación en progreso durante o poemario. E é certo, pois así ten lugar. O primeiro dos corenta poemas é unha sentida declaración de amor á Terra, reencontro e amor pola Terra nativa. Logo disto, a apreciación da realidade en que viven as xentes guineanas provoca un doloroso conflito interno entre a esperanza e o desespero, que non é cousa dun poema senón que habitará en case todos os restantes. Aquí hai que sinalar unha cousa, mentres o proceso interior de identificación coa Terra é progresivo, a realidade é a que é a dunhas xentes no límite da pobreza, é unha realidade de “famintos” e “pedintes”, onde o presente é tan degradado como o pasado e, aínda peor, o futuro (véxase a identificación na liña temporaria), unha sociedade en ruínas na que a xente ten medo (moito medo) de contrariar as regras vixentes.

Esta loita ente a esperanza (do que debía ser) e o desepero (do que é) leva a poeta, xa na segunda parte, a tomar conciencia de que os alicerces da súa alma atópanse no miolo desa sociedade descrita. Mais tamén a sentirse “senhora de mim”, empoderamento desde o cal continuar a lectura duns poemas que explicitan o desgarro interior (“As cruzes da alma /escondem / o teatro da vida”), lágrimas que caen para dentro do corazón mentres contempla as xentes ( “Despidos de tudo / Cobertos / Apenas / Com as transparências / da humanidade em fuga). A identificación coas xentes da Guiné, coas xentes da súa  Terra, é tal que (lección para moit@s galeg@s) que anuncia que non se trata dunha “visita emocionada” senón dunha toma de identidade plena (“Hei de voltar sempre / Não para ficar / Mas para não morrer”), consciente e parte “Da construção constante / De quem somos”). Unha ousadía que ten un pezo a pagar, si, doloroso, mais sen o cal se perde a personalidade; así pois, se ese é o prezo por ser quen somos, aínda que conleve dolor, moita dolor, é parte de nós. O resto do poemario é unha confirmación do antes expresado.

Volvemos ao título. Pois ese “fora di nos” resultará tamén o que acabará estando dentro. O eu poético contráese en vista da situación humana que describe e denuncia. O eu  poético tamén se expande nesa mesma medida. Sístole e diástole humanitarista e denunciadora dun corazón do que se sente o seu bater no peito, no peito da ética humana que se eleva por riba do silencio en que se nos quere confinados.

Nada que non estea sucedendo nesta Galiza que adormece en tanto os ríos lle foron vendidos a foráneos, a forza do vento lle foi vendida a foráneos, os recursos naturais están tamén á venda, a tecnoloxía naval foi vendida a foráneos etc etc etc…ben vostedes saben

Advertencia final: se len este libro non sairán incólumes del

Atrévanse, se aínda non están mortos.

ASDO.: Xosé M. Eyré

(Membro da Asociación Galega da Crítica)

SUBLIÑADOS DE FORA DI NOS

De tanto parir sonhos nos teus olhos

tornei-me noite escura inundada por un alvorecer

mil vezes adiado    (7)

…………………………………………………………………………………………………….

Seguro um sonho perdido na terra

que me espera

mas não alcanço

……………………..

este lugar tão perto nos meus sonhos

tão longe da vida acordada (8)

……………………………………………………………………………………

(…) Tudo se despedaça na arte de um

eterno desencontro

……………………………….

Voltei para a casa com o mar nos olhos e o coração derramando vazios (11)

………………………………………………………………………………………….

meu pranto lava terra do meu destino (12)

……………………………………………………………………………………….

Na terra vermelha e fértil

Temos medo

Temos medo

Muito medo

Na berma dos rios

Correm fios de ódio

Crpos sem alma

Vozes de guerra

Que se anunciam

Sopram ao vento

Gritos de raiva

Temos medo

Temos medo

Muito medo (15)

………………………………………………………………………………………..

Tudo foi de pedra e cal

Hoje ruínas sem norte (18)

………………………………………………………………………………………………

“minha casa” fez-me lembrar o “Ensaio sobre a cegueira” de Saramago! (19)

………………………………………………………………………………………….

Não é canto, não é poesia, tão pouco um simples verso

São almas que se desnudam e vozes sem fala (20)

……………………………………………………………………………………..

Espero porque não trago nada nas mãos e quero receber a vida antes

que me escape escorendo entre os dedos (21-22)

……………………………………………………………………………

Não são as rugas do meu rosto nem os meus passos vacilantes que me

anunciam o tempo.

É o contraste entre a intensidade dos desejos que me fazem parir  sonhos e

a fragilidade apresada no meu corpo (26)

………………………………………………………………………………………..

Não tenho feios nem amarras

Sou a arte de mim mesma

………………..

Cometo desmandos no comando dos meus sonhos (27)

………………………………………………………………………………………………………….

Só se é vivo quando a alma chora, ri, grita e

se contorce de alegrias e penas

………………..

Sou simplemente

o que senti

O que toquei

O que AMEI (29)

…………………………………………………………………………………………….

As cruzes da alma

escondem

o teatro da vida (30)

…………………………………………………………………………………………

Despidos de tudo

Cobertos

Apenas

Com as transparências

da humanidade em fuga (31)

…………………………………………………………………………………………………………

Nem sempre vivoo que sinto

Mas sinto o que me ata

Me enfada e provoca revolta

O encanto do proibido (32)

…………………………………………………………………………………………………………

Voltarei sempre

Sempre

Não para ficar

Mas para não morer (33)

……………………………………………………………………………………………………………

Sobre as cores do arco iris

O lugar onde dormem todos os sonhos do mundo (35)

………………………………………………………………………………………………..

Sombras preenchendo páginas já desfolhadas

São

Olhares pra trás (36)

……………………………………………………………………………………………………

É a ousadia ou não de ser quem sou (38)

…………………………………………………………………………………………………..

Com as mãos lavadas esvaziamos a escuridão   (39)

…………………………………………………………………………………………….

SEREIA serei e do MAR farei meu LAR (40)

…………………………………………………………………………………………..

Nada é mais ruidoso que este silêncio

Que habita entre nós e nos  grita pelo nome (44)

………………………………………………………………………..

Procuro-te

Sempre te procurei

De tanto procurarte perdi-me

algures numa esquina deserta de nós (45)

……………………………………………………………………………..

Gerando vidas sobre as minhas raízes

Numa outra vida

Aquela que nunca teremos (47)

…………………………………………………………………………………..

Quando chegar a colheita

Já não teremos brazos

Nem alma para embalar tanta memória (49)

…………………………………………………………………………..

Trazias chuva nos olhos

E a chuva também era verde (51)

…………………………………………………………………….

Vestida de oceano espero o dia

em que te tornes água

me enchas,

te entornes

escorras para o fundo de mim

eu que sou mar…teu mar! (53)

O QUE QUEDA

Título: Ninguén queda

Autor: Brais Lamela

Editorial: Euseino?, colección Rúa do Lagarto

Ben, antes de nada cómpre saudar a estrea da nova liña de Euseino? Editores decicada á literatura e dirixida por Berta Dávila. Estas cousas sempre nos lembran que como literatura de noso aínda seguimos vivos, e ademais de engadir unha presumíbel nova dirección expresiva é outra plataforma que fai público contido literario na nosa lingua. Que non é pouco.

O título escollido para esta estrea é esta Ninguén queda de Brais Lamela, que tamén é a súa estrea na narrativa, así que parabéns aínda máis.

Dígase de primeiras que a novela se sitúa nese territorio mixto, nese territorio intersticial entre a ficción e a realidade, tan na moda nos últimos tempos e no que Berta Dávila é un dos nomes salientábeis. Existe preocupación, xa nunha dimensión que sobarda as nosas fronteiras, sobre se se está perdendo ficción neste tipo de narrativa. A verdade é que o tema, exposto nesas coordenadas, preocúpame pouco, porque sempre será literatura e a literatura se non é multiformal…entón si que temos que preocuparnos. Porén sempre é positiva a reflexión a que se nos convida. Desde logo, sería unha parvada establecer ou requirir cotas de ficción na narrativa, pois a narrativa non só é ficción. Ao longo da mesma novela de Brais Lamela aparece e reaparece a cuestión, non en porfía, mais si o suficiente como para decatarnos de que é un asunto sobre o que a mesma autoría se inquire. Cómpre ler con moita atención estas pasaxes, porque presentan moito interese, porén non é este o camiño que queremos seguir nesta crónica libresca, senón outro que imos enfiar de seguido.

Verán, a novela conta cun deseño editorial en dúas partes, que se corresponden cun troco moi significativo no enredo, que se corresponden tamén con dous focos de atención lectora diferentes. Na primeira parte, un mozo galego que vive nos USA pesquisa sobre a colonización franquista da Terra Cha con xentes ás que un encoro asolagou as súas casas e propiedades. Non é a primeira vez que isto é tratado na narrativa galega, sen ter que retroceder até Xosé Fernández Ferreiro e Morrer en Castrelo do MIño, na novela de Jaureguizar A cova das vacas mortas (2006) achamos concomitancias con esta de Brais Lamela, aquí é a aldea de Ernes, na de Jaureguízar é a de Foxo, mais nas dúas temos a presencia de comuna hippie. Fora diso, e volvendo ao discurso que nos ocupa, o protagonista elabora seis teses sobre o que significa habitar unha casa, un lugar. Esa actividade intelectual tamén é un modo de denuncia desde case o mesmo inicio en que se teoriza sobre cal é parte máis política dunha casa e se expón como o franquismo non só asolagou casa e propiedades da xente senón que condicionou e dirixiu á súa comenencia as vidas das persoas. E está mesturado este estudo do pasado con noticias do acontecer no día a día do mozo. Evidentemente, en principio, tal cousa non semella foco tan atraente como o outro, porén convén mesuralo e repensalo (sobre todo unha vez lida a novela) porque se reflexiona tamén sobre a casa e as pegadas de vida que imos deixando nelas e elas en nós. Alén diso, tamén nesta parte se dá a pesquisa sobre unha muller cuxa vida é un misterio e, desde certa altura parece ademais de misterio tamén se converte en desafío o seu coñecemento.

Na segunda parte o mozo  está de volta na Galiza e vai de viaxe a Ernes ver o que atopa. Na primeira parte viuse a creación, nesta segunda examínanse os restos que levaron á fundación. Xa non hai máis teorías como na primeira parte, o cal non quere dicir que non sexa reflexiva, porque si o é. Acá entramos no que particularmente máis me interesa, que é casa como lugar de vestixios, como testemuño e testemuña do paso do tempo, como cofre da vida. Como memoria, en definitiva; porque aínda que sufran modificacións estruturais, sempre que non haxa nova edificación no lugar da vella, ten o poder de supervivencia no tempo. Isto conflúe coa memoria humana, máis fráxil, se se quere, porque non depende tanto do que unha persoa faga como do que os demais poidan lembrar dun. Esta é a gran mensaxe da novela, alicerzada na estrutura. Diría máis, a memoria humana, neste caso, foi quen de pervivir inclusive á implacábel persecución política; porén na memoria humana ou hai solidariedade, interdependencia, ou se volve practicamente obxecto museístico. Sen humanitarismo é lóxico que pouco do home com especie quede.

Son consciente de que polo medio, no enredo, existen bifurcacións temáticas moi interesantes, hai metaliteratura, un repensar sobre como se vai construíndo a literatura, as personaxes, o propio enredo, inclusive sobre a repercusión da ficción na construción do real e ao revés. Tamén dá para iso. Mais a min foime moi difícil non ter presente o poemario de Carlos Lema O álbum da cuarta dimensión, por iso escollín esta focalización temática.

Xa no plano puramente formal non atopei nada novo. Hai que preguntarse até que punto sería posíbel iso. Porén, ese convivio dos pormenores do presente no día a día coa pesquisa a partir de pormenores do pasado que chegaron a pervivir, nun enredo novelístico no que non distingo quebra formal, tamén ten o seu significado se se interpreta como unha eclosión do novo non sobe cinsas senón a partir da sutileza que é posíbel nunha escrita, digamos, non estridente.

Necesito tamén comentar que se trata dunha edición limpa, alén dunha confusión no uso do pronome persoal, é unha edición moi coidada. Necesito comentalo porque nas grandes editoras é frecuente o contrario. Aínda ben que a profesionalidade acha acobillo no amor e mimo polo que se está facendo. Toda unha lección.

ASDO.: Xosé M. Eyré

(Membro da Asociación Galega da Crítica)

o

NOVELA INTERIOR

Título: O meu sangue

Autor: Diego Giráldez

Editorial: Galaxia

É casualidade que, despois de escribir sobre unha novela na que se atende a sentimentalidade das personaxes de maneira pouco común, vaia agora falar doutra que tamén nos fai agromar sentimentos de tenrura, de desolación e tenrura. Explicareime mellor máis adiante. É casualidade porque eu non procurei esa contigüidade. O que non é casualidade son este tipo de novelas. Aí está Berta Dávila, aí está Xesús Fraga, e se quixeramos, poderiamos dicir desta tendencia novelesca noutros países, noutras literaturas. E agora chega Diego Giráldez cun enredo, se queren con máis doses de ficción (todo depende do padrón de cadaquén), que tamén procura facer agromar a sentimentalidade das personaxes e para iso lévaas a circunstancias moi complicadas, moi extremas.

Ah, unha novela interior! Unha novela de sentimentos! Fuxamos! Fuxamos! Anatema! Traizón!

Pois vexan, se con esta novela non son quen de emocionarse… é ben que o consulten con alguén especialista.

Primeiramente porque emocionar debe ser unha das prioridades de calquera ficción pois somos quen de lembrar emocionalmente moito mellor que calquera intriga por complicada que sexa. Despois porque o territorio das emocións non é privativo de ningún xénero. Non sei canto durará esta moda, esta procura interior no día a día da vida real, ou nos seus infernos, se queren. E é  moi posíbel que como resposta xurda outra narrativa máis social. Xa veremos.

Agora, o que temos entre as mans, é  un enredo con tintes de negro. O xénero negro está aí, máis como unha fronteira a alcanzar ou non, como un desideratum máis que como realidade existente de facto no discurso. Tamén como un recordatorio. Unha personaxe escribe unha novela negra. Porén o discurso presenta un enredo onde unha moza (Belén) e o escritor deciden loitar contra a morte segura dela, de Belén. Porque Belén é unha personaxe sentenciada. Padece unha enfermidade incurábel. E ambos deciden vivir o seu amor até as derradeiras consecuencias, especialmente emotivos son os momentos nos cales Belén atravesa a fase final da enfermidade. Mais hai un trío. Unha terceira muller, María. E non quero contarlles máis do enredo.

Só direi que, se ben a relación con Belén é sempre transparente, a que mantén con María non o é tanto e iso ten todo que ver coa estrutura en que asenta o enredo. Cóntase polo dereito o amor con Belén, vanse deixando pingas da relación con María para sorprender no remate. Unha estrutura efectiva, como o demostran os milleiros e milleiros de discursos relatados a partir dela, o cal non desmerece para nada o uso que Diego Giráldez fai dela. Que é un tanto arriscado, na primeira metade da novela quen le non enxerga posíbel solución final, só un camiño na brétema, un carreiro no que tampouco a sentimentalidade das personaxes ten preponderante atención. Está aí e vaise construíndo, até chegar a pasaxes realmente moi emotivas, como cando Belén ten o fillo, Mauro e este nace antes de tempo e con secuelas. Vaise construíndo e estourará no remate, cando se clarifique o rol que xoga María.

Este levar as personaxes a circunstancias extremas, esta baixada os infernos da morte  e do amor, é realmente unha aposta dura, non lle debeu resultar nada sinxelo escribir tal enredo ao autor. Mais iso é o que realmente agardamos de calquera autoría, para que nos poñan as cousas fáciles xa están outras menos comprometidas. Porque o que realmente ten valor é cando, a través da ficción, mergulla nos recantos máis recónditos, nos recantos máis duros que van forxando a alma humana, esa cousa tan preciosa e tan fráxil. Necesítase máis valentía  para iso que para enfrontar perversos inimigos ou tiránicas guerras. É así e hai que recoñecelo.

Na parte negativa, só mentar o excesivo recurso ao castelán, ese hiper-realismo…

ASDO.: Xosé M. Eyré

O SENTIDO DOS SENTIMENTOS

Título: O tradutor de sombras

Autora: Moncha Fuentes

Editorial: Xerais

Unha das cousas que máis cobizamos @s crític@s literarios é non ter que criticar nada negativo ( ou case nada) do libro que acabamos de ler. Isto é o que sucede coa segunda novela de Moncha Fuentes, que vén de editar Xerais e que será con toda seguranza, unha das novelas do ano. Non só deste verán, para o que achega unha lectura moi acaída, que non é moi extensa (174 páxinas) e se pode ler en sesións breves ao presentarse en 26 capítulos -non é esta a lectura que recomendamos, porén as lecturas estivais moitas veces non queda máis remedio que pausalas máis do que se quixera.

                Xa de inicio pide unha lectura o máis concentrada no tempo posíbel, se for nunha única sesión…moito mellor. Esa petición lectora chéganos desde a relación establecida entre un avó e un neto, onde se percibe tanto a sentimentalidade que espertan as cousas e aconteceres pasados como a que nas palabras do neto, que en conxunto transmiten unha forza vitalista que será ben complicado que non conmova a quen le. E ollo, non confundir a sentimentalidade do pasado con simple nostalxia, nin sequera saudade, pois a saudade acostuma a significar pouco ou nulo dinamismo e aquí sucede todo o contrario. O dinamismo do enredo vai moi enfiado nos sentimentos, iso que tantas veces calamos.

Se agora dicimos que o enredo novelístico consiste nun percurso polo nacionalismo galego, desde o ´36 case até hoxe, estaremos a piques de mencionar a grande achega que supón esta novela. Tod@s coñecemos, con máis ou menos fondura, o decorrer do nacionalismo nese período temporario. Porén, aquí aparécennos @s protagonistas cargados de sentimentalidade. Séxase ou non se sexa nacionalista, o que está claro é que tod@s temos sentimentos, tod@s sentimos, e na historia do nacionalismo resulta unha cara do prisma poucas veces atendida, desde logo nunca con tanta clareza e mimo como aquí. Xa só por iso, a novela de Moncha Fuentes merece ser salientada. Porén, non é este oportunismo o único factor a ter en conta, hai máis cousas.

Por exemplo, estamos diante dunha novela coral; non é que a galería de personaxes sexa moi grande, mais iso conleva que o discurso nos sexa contado desde varias voces. Evidentemente, a harmonización das diferentes voces para que non se rompa ese vitalismo humanitario inicial é un aspecto técnico moi a salientar. Na vida de calquera existen intres máis proclives á sentimentalidade que outros, mais Moncha Fuentes, alén da devandita harmonización compuxo un discurso onde nunca perdemos o eco dos sentimentos…ao longo dos “tempos” e aconteceres que conforman un enredo que se deslocaliza fundamentalmente desde Ourense a Vigo, mais tamén a Celanova ou a Portugal.

E non só iso, senón que, cousa pouco frecuente nos nosos días, a novela está primorosamente redactada. Inclusive hai ocasións en que mesmo se diría que poeticamente redactada, pois tal é o dominio do ritmo expositivo que así nos fai pensar, que así nos fai pensar e que nos leva na lectura como canto libertario en naina adulta para que nunca deixemos de ser nós, para que nunca deixemos de ser nós e as nosas sombras, esas sombras caladas que, como aquí, poden oficiar de fío condutor, esas sobras sempre existen e unhas traducen outras con comentario á marxe. Ás veces quedan no medio, entre avó e neto, como aquí que en conversa inician esta novela con pulo vital que pode por riba de infortunios.

Non pase tampouco desapercibida a lembranza e homenaxe ao doutor Cabaleiro Goás, figura cimeira na neuropsiquiatría moderna, cuxo traballo foi tan respectado e admirado en Portugal e no Brasil como silenciado na España Mesetaria polas súas opinións “politicamente incorrectas”.

ASDO.: Xosé M. Eyré

EUROPEAN WRITERS CLUB

a noticia continúa:  LOS TALENTOS DE LAS SERIES EUROPEAS DE ALTA GAMA DARÁN IMPULSO A LA NARRATIVA EUROPEA

Teñen a noticia aquí: https://www.oficinamediaespana.eu/noticias/item/3305-european-writers-club-los-talentos-de-las-series-europeas-de-alta-gama-daran-impulso-a-la-narrativa-europea?s=08

Antonte, venres, presentaba en Chantada, Poesía é flor de alto calibre, antoloxía da poesía de Xosé Lois García feita polo brasileiro Andityas Soares, da Universidade do Centro-Oeste (Paraná).

Xosé Lois é un escritor sempre combatente, loitador incansábel en prol da nación galega.

O Xosé Lois creou un camiño poético próprio, á marxe das modas imperantes (exceptuando os primeiros títulos relativos á poesia contestataria, poesia contra o franquismo).

Escribiu alguns dos títulos poéticos máis senlleiros da poesia galega posfranquista. Permítanme que só lles mencione un par deles, por sinal: Kalendas e O alefato.

Ben, agora pregunto. Quen na Galiza sabe e recoñece no seu valor a poesia de Xosé Lois García?

(Non desesperen, chegaremos ao rego)

Despois do dito e aínda sendo un poeta senlleiro, o Xosé Lois é quen de dicir os mestres que o impulsaron a escribir, e aí están Manuel María, Celso Emilio Ferreiro ou Uxío Novoneyra.

Ben, agora pregunto, cantas das autorías “de nova xeración” poden sinalar escritores ou escritoras galeg@s como mestras ou mestres impulsores ou impulsoras da súa actividade literaria?

Respondo: pouquísim@s!

Onte viña no Faro de Vigo a noticia de que Domingo Villar dará nome a Biblioteca Estatal viguesa, e, creo, Pedro Feijoo, oficiando: https://www.farodevigo.es/fotos/gran-vigo/2022/07/01/feria-libro-2022-vigo-inmortaliza-67896880.html?fbclid=IwAR3b4qY-2hWU2ttcK_rUWaMaJ0poXn8IMbDo1yYYI_l88Y2RxsB6REaza0c

Non é a primeira vez que denuncio a substitución da “novela negra” galega, incómoda cos poderes fácticos  establecidos. No hai máis que ler Á de mosca, de Aníbal Malvar. No seu lugar créase o relato da “novela negra viguesa”, con Feijoo e Villar como estandartes, que é unha novela negra que en nada incomoda os poderes de que falei. Teñen máis información na Inviable, número 28, páxinas 18 e 19:  https://www.flipsnack.com/revistainviable/revista-inviable-28.html

(Tamén existe ruptura da cadea xeracional na literatura, non só na lingua)

NON INCOMODAR, esa é a consigna, NON DISENTIR DO CAMIÑO-ESPECTÁCULO QUE MARCAN OS USA, SOBTRE TODO A TRAVÉS DA FICCIÓN MADE IN HOLLYWOOD

Xa ven que, a fin de contas, falando de ficción, para o que nos interesa, tato ten a audiovisual a nivel internacional, como o que sucede na literatura propia.

Teño comentado nas redes sociais que son afervoado seguidor da ficción europea, cando esta é propia e non un mal sucedáneo da Hollywood. Por sinal, na cinematografía rusa, cando menos na que máis transcende internacionalmente, esta resulta unha copia bastante evidente do thriller made in Hollywood, do thriller ou da narrativa de heroes-heroínas. Evidentemente existe outra cinematografía rusa diferente desta, que ben poden representar Sokurov ou Zvyagintsev, por sinal. E iso é o que non interesa.

Onte vin À bras ouvert comedia Phillip de Chauveron sobre o racismo e a integración social. Vina por segunda vez. Sendo comedia non faltan ocasións para rir. E tamén para pensar. Isto é o que non interesa. Ben, véndoa cheguei a pensar que a intelixencia comeza a ser privativa do cinema europeo (non só, tamén no asiático ou no suramericano non seguidistas hai exemplos) que non copia a Hollywood, será cousa de desenvolver con máis tempo.

Resulta curioso, e significativo como Fangar (Prisioneiras), serie islandesa de visión obrigada, foi tratada pola crítica española ( e seguramente non só a española ) con desprezo, entre outras cousas porque na prisión conviven as presas e as gardiás no  mesmo espazo, e tamén porque a prisión pouco se diferencia dun chalé ou casa unifamiliar e esta rodeada só por unha cerca de arame duns tres metros de altura, de xeito que as presas poden conversar coa xente de fóra. Esta situación deulle á crítica española para falar de “cárcere de mínima seguranza”. Ben, para que se necesita en Islandia un cárcere á europea, por sinal, rodeada de muros inexpugnábeis? En Islandia, son pouca xente. Resulta moi complicado fuxir e que alguén non te coñeza e, sabendo que estás no cárcere, non te denuncie. Para que se quere máis parafernalia, fuxir dun cárcere coma ese, en Islandia, é misión imposíbel. Mais aquí o que nos interesa é a visón que a crítica española espallou, interesadamente distorsionadora e mnusvalorizante. Porque tamén, tamén fai pensar.

Outro botón. Imos alá. Tamén existe unha ficción alemá, moi dependente ou copiadora dos estándares made in Hollywood. Polo menos no cinema. Mais falamos sobre todo de series televisivas. Aí Babylon Berlín non pode quedar esquecida. Primeiro porque é a meirande produción alemá no que series e cartos se refire, e iso en Hollywood sempre agrada. Mais, agás para tol@s coma min pasou bastante desapercibida para a maioría da xente, aínda contando cun nivel interpretativo excepcional, onde salienta a extraodinaria Liv Lisa Fries. Pasou bastante despercibida porque trata dun tema espiñento: o ascenso no nazismo. Tamén dá para moito pensar, obviamente, e iso non está ben (Por certo tamén ten unha música ben salientábel)

Botar unha ollada aos filmes e series que as operadoras privadas (Filmin, Prime, Netflix…) ofrecen, resulta moi clarificador no sentido do que vimos falando. Puro espectáculo, nula reflexión social, mensaxe (en conxunto e individualmente) absolutamente conservadora.

Pensemos agora na achega española. A casa de papel, por sinal. Ou en Hierro e Rapa, de Carlos Portela. Carlos Portela comezou publicando en Ólisbos, teñolle certo “fraquiño”, porque ademais el creou Matalobos, que segue sendo un referente na Galiza. Porén tanto Hierro como Rapa distínguense por presentar intrigas policiais en escenarios “exóticos”, mais os enredos resultan absolutamante convencionais, espectaculares mais convencionais. Iso é o que se pretende desde Hollywood, desde os USA, desde o (neo?)conservadurismo que nos atenaza. Panem et circensis. Non pensen, gocen do espectáculo. E cando digo Hollywood, USA, poden sospeitar que a CIA, as Axencias de Intelixencia, andan detrás, poden.

Ese é o obxectivo da European writers club, guionistas europeos de alta gama. Que se infravalorice todo o que non sexa puro espectáculo, por non ser de alta gama

Como para preocuparse e consideralo coa seriedade que merece.

Un chanzo máis na bobaxe que queren establecer como modelo privativo na ficción.

Un chanzo, significativo, no control da ficción. Non é o primeiro que Hollywood leva adiante. Disney, o modelo a seguir.

Menos mal que aínda nos queda Sundance, único lugar onde se pode ver algo diferente.

Asdo: Xosé M. Eyré

(Membro da Asociación Galega da Crítica)

EN TEMPO DE PANDEMIA

Título: Sen alento

Autor: Ramón Area

Editorial: Positivas

Van aparecendo discursos que  que se localizan temporariamente no tempo da pandemia Covid-19. E máis que virán, con seguranza, pois, tres anos despois segue sendo un andazo que aínda condiciona as nosas vidas e, iso, dificilmente pode ser esquecido. Neste caso toca unha ficción de Ramón Area, a terceira, que despois do éxito de Camiño Negro parece querer repetir fórmula. Volven as personaxes da garda civil Lucía e do sarxento Fernández, que ten un pasado pouco claro e sofre destino no interior como castigo. E se no anterior título figuraba a reconversión  no naval, Ramón Area segue atento ás circunstancias político-económicas que ocupan primeira plana na actualidade galega, neste caso é a invasión dos parques eólicos. Nesta altura do século XXI, tal atencioso feito segue sendo para noticiar, pois se facemos excepción de Carlos G. Reigosa e a súa triloxía negra (e algúns títulos, poucos, máis) non  é nin moito menos frecuente na nosa narrativa.

O discurso volve ser poliédrico. Se Lucía investiga o pasado de Fernández e se asegura de que o Camiño de Santiago está limpo de ameazas ao peregrinos, Fernández ten entre ollo e ollo os asaltos a anciáns que viven no rural, outro dato que fideliza a atención á actualidade por parte do autor. Mais iso non é todo. Tamén hai un home de negocios ao que lle recomendaron vir á Galiza por motivos de saúde, e un indio tlingit (Canadá) que lle fai compaña. E Lamela, o empresario responsábel dun parque eólico e que ten un pasado que precisamente non é nada honroso. A aínda un Santiago Apóstolo que reflexiona sobre o tempo da pandemia, entre outras cousas. E cada capítulo vai encabezado por un mes do almanaque republicano (que sucede ao gregoriano) e que convida á reflexión: todo puido ser doutra maneira.

E pouco máis lles vou contar do enredo deste novo romance. Só lles direi que, se no anterior título beireaba xéneros, neste caso xa lles dixen que repite fórmula. Porén, non se afonda moito, menos do agardado, nin na seguranza do  Camiño de Santiago nin nos asaltos a anciáns que viven no rural nin tampouco no escuro pasado do sarxento Fernández. É certo que, cando aparece Lucía aparece no enredo, este cobra meirande interse, mais non deixa de ser un ir choutando de faciana temática en faciana temática sen que, agás no caso dos eólicos, o romance deixe de parecer un ir tirando de fíos que por algunha casualidade pertencen á mesma madeixa, sen que exista unha verdadeira tensión narrativa.. Porén, isto é o de menos e inclusive podería pasar por un enredo do estilo do anterior, mesmo ten algunha solución policial imaxinativa no remate.

Mais xa digo que iso é o de menos, porque o que de verdade salienta é un uso lingüístico moi pouco afortunado. Se lingua a podemos considerar como espello do padrón emanado desde a RAG, unha padrón lingüístico plano que non está concebido para ser lingua literaria, iso é o mellor que podemos dicir dela. Porque os continuos erros no uso do pronome persoal átono (non só confusión entre p.p. de OD e p.p de OI, senón tamén confusión entre OI singular e plural) van acompañados dun léxico con moitas escollas erradas. Ás veces son solucións castelás que non veñen a conto e silencian as propias  do galego. Por sinal “enderezar” ou “palillo”, máis tamén “sendeiro” en lugar de “carreiro”, “aportar” co significado castelán e non co galego (chegar a porto), “branquear cartos” en lugar de “lavar cartos”, “testificación” en lugar de “testemuño (por moito que dicionario en liña da RAG o admita, como sucede con outras moitas palabras, como “aprazamento”), “toque de queda” en lugar de “toque de quedar”, “fisgar”, “cháchara”… Cando non se trata ultarcorreccións, como no caso de “trunfar” en lugar de “triunfar” e sen esquecer que as apalabras “casa” (no discurso) e “cama” (non está nel) sempre levan artigo, así que  “ir a casa” é un castelanismo por “ir á/para a casa”. Realmente unha mágoa, este uso lingüístico tan despreocupado dunha mínima corrección.

ASDO.: Xosé M. Eyré

(Membro da Asociación Galega da Crítica)